Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, Ayasofya için "Herkesin elini kolu sallayarak geçeceği bir yol değildir. Zira altındaki dehlizler, atık ve nem sularını taşıyacak suyolları, havalandırma sistemi bu kadar ziyaretçiyi taşıyacak güçte değil" dedi.

Prof. İlber Ortaylı, Hürriyet Gazetesi’ndeki köşe yazısında Ayasofya'da yapılmaya başlayan onarım konusuna değinerek. ziyaretçi sayısına acilen müdahale edilmesi gerektiğini yazdı. Ortaylı yazısında şunları söylüyor:

Ayasofya beşeriyetin hâlâ ayakta olan, kullanılan ve orijinal yapısıyla korunan en eski mabedi. 

Şekil ve hacim değişimleri itibariyle Ayasofya'dan daha eski olan kiliseler var ama bunların sanat tarihinde öncü bir rolü olmadığı gibi teknik bakımdan da hiçbir şekilde Ayasofya'daki mühendislikle mukayese edilemezler. 

Burada şunu da söylemek lazım. 

Tabiat harikası İstanbul'u iki bin yıldır, şu son kötü yapılaşmaya kadar, mimari bir şaheser şehri hâline getiren eserlerin başında Ayasofya gelir. 

Etrafındaki Osmanlı ilaveleri; türbeler, çiniler ve dört minare sonraki ilavelerdir. Ne dışında ne de içinde Ayasofya'nın orijinal hâlini gölgede bırakacak bir ilave yok. 

Bu bakımdan tüm İstanbul'un Ayasofyası, Kurtuba'daki mescide benzer bir zulme uğramamıştır. 

Bunu belirtmekte büyük fayda var. 

Hâlihazırda minarelerin restorasyonu söz konusu; bu doğrudur. 

İhmalden dolayı meydana gelebilecek herhangi bir çöküntü ve yıkılma esere de zarar verir. 

Bu yüzden taş taş yeniden inşa edilecek. 

Yoğun ziyaretçi vaziyeti ise kabul edilemez. 

Zira camiye çevrildikten sonra buraya gelen kişi sayısının yıllık üç milyon olduğu söyleniyor. 

Bu rakama turistler dahil değil. 

Şurası bir gerçek 

Ayasofya herkesin elini kolu sallayarak geçeceği bir yol değildir. 

Zira altındaki dehlizler, atık ve nem sularını taşıyacak suyolları, havalandırma sistemi bu kadar ziyaretçiyi taşıyacak güçte değil. 

Ayasofya, Müzeler Genel Müdürlüğü için bir gelir kapısı olamaz. 

Restorasyonu da Vakıflar'ın bütçesini aşacak kadar yüksek bir meblağ ister. 

Ziyaretçi sayısına acil müdahale gerekir. 

Hatta giriş ve görüşleri zaruri olan sanat tarihçisi, tarihçi, arkeolog gibi bilim insanlan, büyük dinler dünyasının temsilcileri, Müslüman dünyanın din adamları, devlet adamları ve memurların oluşturduğu yıllık 20-30 bin kişilik bir kitle bile buranın ziyareti için kalabalık olabilir. 

Aya İrini'de artık konser verilmemelidir, hatta seminer ve konferans yapılması da beklenemez. 

Aslında Aya İrini'nin çoktan tam restorasyonla kapatılması gerekirdi. 

Bu eserler İstanbul'a ve Türklere tarihin bıraktığı emanetlerdir. 

Bu emanetlerle hiç kimse size gerçekten beynelmilel ve insanlık tarihine hizmet açısından yaklaşmaz ve destek olmaz. 

İşi selametle yapacak sadece biz olabiliriz. 

Belki aynı şekilde çok methedilmeyiz ancak en acı tenkitler bize yapılır. 

Bu şuur içinde birtakım taşkın gösteriş ve kuru gürültü değil. 

Fatih Sultan Mehmed'in politikasına, Mimar Sinan'a yakışır bir ciddiyete ve derin ilme sahip olmak gerekir. 

“Tuvalet ihtiyacı için kullanılacak yer değil”

Ayasofya'da gündelik hayatın içinde tuvaletler ve musluklar kurulamaz. 

Büyük sebiller gibi su dağıtan yerler kurulamaz. 

Klasik Osmanlı sebili ile bugünkü tuvaletlerin tükettiği ve sızdırdığı su aynı değildir. 

İnsanlık 1500 senedir Ayasofya'ya kısa bir süre için uğruyor. 

Def-i hacet için Ayasofya'nın tuvaletlerini kullanmanın akıl kârı yanı yoktur. 

Her giren sebil ve tuvaletleri kullansa bu binanın altındaki kanalizasyon sistemi bunu nasıl taşıyacak? Düşünülmesi lazım.