Eskişehir, Türkiye’de şehir turizminin en parlak örneği.

İstanbul, Antalya ve kısmen Muğla’ya sıkışmış olan Türkiye turizminde, Anadolu’ya yeniden dönüşü sağlayan, şehirlerin kendi kimliğiyle turizmde de var olabileceğini kanıtlayan en önemli örnek.

Türkiye, Eskişehir örneğini yaygınlaştıramazsa eğer, İstanbul ve deniz-kum-güneş ikilemine sıkışmaktan ve kendini yenileyememekten kurtulamayacak. 

Eskişehir’i turizm açısından değerli kılan çok şey var ama galiba bunlar içinde müzeler başat rol oynuyor. Eskişehir turizmini artık müzeler dışında düşünmek mümkün değil. İstanbul bile iki ya da üç gecelemenin üzerine çıkamazken, Eskişehir’in bunu başarmasının ardında galiba bu temel etken var.

Odunpazarı’nın tarihi evlerinin bir müzeler adası haline dönüşmesi başlı başına önemli. Kuşkusuz Eskişehir müzeleri Odunpazarı’ndan ibaret değil. Ama bu tarihi merkez, şehrin turistik açıdan en canlı ve gezmeye doyum olmayan yeri. 

Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nin Yılmaz Büyükerşen öncülüğü ile başardığı bu iyi örnek, kendini yenilemeye ve geliştirmeye de devam ediyor.

Şehir bir yandan üniversiteli genç nüfustan aldığı dinamizm, öte yandan kültür turizminin yarattığı canlılık ile yaşam kalitesini de yükseltmiş durumda. Çarşılar canlı, lokantalar canlı, gece yaşamı canlı. Ne Antalya’da, ne de Marmaris, Bodrum gibi başat turizm merkezlerinde çarşı bu kadar hareketli. Esnafın ağzında gelen turist otelden dışarıya çıkmıyor diye bir şikayet konusu yok. Eskişehir’i ziyaret edenler otellerinde durmuyorlar ki, niye şikayet etsinler?

Müzeleriyle Eskişehir

Bu kısa haber-araştırma, Müzeler Haftası vesilesiyle Eskişehir müzelerini yeniden hatırlamanın da aracısı olsun.

Önce Eskişehir Büyükşehir Belediyesi (EBB) tarafından kurulmuş olan müzelere bakalım.

Yılmaz Büyükerşen Balmumu Heykeller Müzesi

Yılmaz Büyükerşen Balmumu Heykeller Müzesi, mayıs ayı içinde günde sekiz bin ziyaretçiyle Türkiye’nin en çok ziyaret edilen müzeleri arasına girdi. Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen’in Eskişehir’e kazandırdığı ve dünyanın pek çok ülkesinde bulunan “Madam Tussaud” Müzesi’nin Türkiye’deki ilk örneği olan müze 19 Mayıs 2013 tarihinde ziyarete açıldı. Müzede, Yılmaz Büyükerşen’in Büyükşehir Belediyesi’ne bağışladığı, tarihi kişiler ile yerli ve yabancı ünlü 200’ü aşkın kişinin heykeli yer almakta. Mayıs ayında günlük sekiz bin ziyaretçiyle sadece Eskişehir’in değil Türkiye’nin de en çok ziyaret alan müzelerinden biri oldu ve bu yanıyla da Eskişehir’in turizm merkezi olmasında en büyük pay sahibi.

Çağdaş Cam Sanatları Müzesi

Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, Anadolu Üniversitesi ve Cam Dostları Grubu’nun işbirliği ile 1 Aralık 2007 tarihinde açılan Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Türkiye’nin ilk çağdaş cam sanatları müzesi olarak şehrin sosyal, kültürel ve sanatsal yaşamına değer katılmasını sağlamış. Müzede ulusal ve uluslararası sanatçılara ait sıcak cam üflemeden soğuk şekillendirmeye kadar çeşitli tekniklerde yapılmış 125 eser bulunmakta. Ayrıca cam ustalarının atölyeleri de ziyaretçilere katılım imkanı sunuyor.

Eskişehir Hamam Müzesi

Yıkanma kültürünü geçmişten günümüze ele alan müze, Antik Çağ’da ve Roma’da Yıkanma Kültürü, Anadolu Hamam Tarihi, Koku – Hamam ve Tanıkları, Resimlerle Hamam Kültürü, Kadın Hamam Kültürü, Erkek Hamam Kültürü, Hamam Kültürü, Müze Koleksiyonu Sergileme Alanı ve Eskişehir Hamam Belgeseli Gösterim Odası olmak üzere sekiz alandan oluşmakta.

Uluslararası Çağdaş Seramik Sanatları Müzesi

9 Kasım 2024 tarihinde açılışı gerçekleştirilen Uluslararası Çağdaş Seramik Sanatları Müzesi, tarihi Odunpazarı bölgesinde Sanat Sokağı’nın içerisinde yer alıyor. Müze koleksiyonunda yerli ve yabancı 86 sanatçıya ait 122 eser bulunmakta ve bu eserlerin içerisinde kıymetli sanatçı Zehra Çobanlı’nın koleksiyonundan eserlere de yer verilmekte. Müzede ayrıca önceki yıllarda Eskişehir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenmiş olan 'Fırçanın Sırdaki İzi Sempozyumu’na katılan sanatçıların eserleri de yer almakta. Ziyaretçiler müze içerisinde çağdaş seramik sanatçılarının eserlerini görmenin yanı sıra, seramik eserlerin yapım aşamasında kullanılan malzemeleri ve teknikleri de inceleyebiliyor.

Zuhal Yorgancıoğlu Moda Tasarım Müzesi

Eskişehir Büyükşehir Belediyesi tarafından 23 Haziran 2023 tarihinde açılışı gerçekleştirilen Zühal Yorgancıoğlu Moda Tasarım Müzesi, Türk sanat ve kültürünü dünya çapında tanıtan ve uluslararası camiada ‘Madam Z’ olarak tanınan Zühal Yorgancıoğlu’nun üç çeyrek asırlık çalışmalarını Eskişehir halkı ile buluşturuyor.  Avlu Eskişehir kompleksinin geniş alt galerisinde kurulu olan Zühal Yorgancıoğlu Moda Tasarım Müzesi, Türkiye’nin ilk Moda Tasarım Müzesi olma özelliğini taşıyor. Müzede Zühal Yorgancıoğlu’nun Anadolu kültüründen ilham alarak ürettiği 52 adet kıyafet tasarımının yanı sıra, kendisine ait orijinal 42 eskiz çalışması da açıklamaları ile birlikte sergileniyor. 

Eskişehir Kurtuluş Müzesi

Eskişehir’in tarihi Mestanoğlu Halil Konağı’nda, 2016 yılında açılan müze 24 ayrı başlıkta Kurtuluş Savaşı’nı ele alan kronolojik bölüme ek olarak, farklı odalarda farklı temalara yer veriyor. Bunların arasında dönemin dergilerinde yer alan karikatürler, gazetelerde haber ve yorumlar, balmumu heykeller ve animasyonlarla Kurtuluş Savaşı Stratejisinin ele alındığı oda ve film gösterimlerinin yapıldığı odalar bulunuyor. 

İmren Erşen Oya Müzesi

Eskişehir Müzeler Adasının en yeni müzelerinden biri ise İmren Erşen Oya Müzesi. Eskişehirli sanatçı ve koleksiyoner İmren Erşen’in Anadolu’nun farklı yerlerinden topladığı oyalarla kurduğu müze, 3 Haziran 2022’de, Odunpazarı’nda üç katlı bir ahşap evde açıldı. Evin restorasyonu Eskişehir Büyükşehir Belediyesi tarafından yapıldı. Düzenlemesi ve sergilemesiyle dikkat çeken müze, rehber eşliğinde geziliyor. Oya müzesinde 8500’e yakın eser bulunmakta. Bunların 5000’inden fazlasını iğne ve boncuk oyalar, geri kalanını diğer etnografik eserler oluşturmakta. Sergileme alanlarında ancak 3078 adet eser sergilenebiliyor. Katlarda Gelin Odası, Sünnet Odası, Güzeller Odası gibi tematik odalar var. Ayrıca interaktif gösterim alanları ve engelliler için düzenlenmiş bölümler de mevcut. Müzenin geniş depo envanteri sayesinde, ilerleyen dönemlerde teşhirlerini yenileyebilme ve ziyaretçilere farklı eserler sunabilme avantajına sahip.

Eskişehir Kent Müzeleri Kompleksi ve Kent Belleği Müzesi

İçinde Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Yılmaz Büyükerşen Balmumu Heykeller Müzesi ve Canlı Tarih Sahnesi'nin yer aldığı Kent Müzeleri Kompleksi içindeki Eskişehir Kent Belleği Müzesi 18 Ekim 2012 tarihinde ziyarete açıldı. Eskişehir Kent Belleği Müzesi Tarih, Kültür Mirası, Etnik Kültür, Kültür ve Sanat, Eğitim, Ekonomi, Genetik Miras, Spor ve Benim Eskişehir’im olmak üzere toplam 9 farklı tema ve 120 röportajdan oluşan sözlü tarih arşivine sahip. Sayısının her geçen gün daha da artması hedeflenen bu sözlü tarih arşivi, müzenin iki büyük salonunda dokunmatik ekranlar aracılığıyla sergileniyor. Aynı zamanda müze içerisindeki sergileme salonunda “Building Intercultural Dialgue Between City Museums in Eskişehir and Den Haag (Eskişehir ve Den Haag Müzeleri Arasında Kültürlerarası Diyalog Kurulması)” isimli proje kapsamında yapılan “Sendeki Eskişehir” isimli sanat yarışmasında dereceye giren 13 eser müzede kalıcı olarak sergilenmekte.

Galeriler

Müzelere ek olarak galerileri de atlamamayı öneririz. Zaten tarihi Odunpazarı’nı dolaştığınızda adım başı çeşitli galerilere, sanat evlerine rastlıyorsunuz. Belediyenin düzenlediği ve hizmete açtığı galeriler arasında Yılmaz Büyükerşen’e Özel Hediyeler Galerisi, Karikatürlerle Yılmaz Hoca Galerisi, Ergun Başar Portre Galerisi, Berna Türemen Kedi Sanat Evi, Ali İsmail Türemen Mavi Sanat Evi var.

Sanat Sokağı

Baştan aşağı müzeler, galeriler ve sanat evleriyle dolu olan bölgeye 2024 yılında Eskişehir Büyükşehir Belediyesi tarafından bir de Sanat Sokağı açılmış. 9 Kasım 2024 tarihinde açılan ve sanatı ve sanatçıyı sanatseverler ve yerli yabancı ziyaretçiler ile buluşturan ‘Sanat Sokağı’ içerisinde ‘Çağdaş Seramik Sanatları Müzesi’, ‘Karikatürler ile Yılmaz Hoca Galerisi’, ‘Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen’e Özel Hediyeler Galerisi’ne ek olarak ‘Genco Erkal Sahnesi’ ve şehir tiyatrolarına bağlı ‘Kukla Tiyatrosu’ yer almakta. 

Çeşitli atölyelerinde yer aldığı Sanat Sokağı’nda dans atölyesi, cam atölyeleri, sanat ve tasarım atölyeleri bulunmakta. Sanat Sokağı’nda sanat üretimi ve sanatçı yetiştirmeyi, sanatı her kesimle tanıştırmayı amaçlayan, kiralanabilir sanatçı atölyeleri de bulunuyor.

Kombine Bilet Uygulaması İle Artan Ziyaretçi Sayısı

EBB, belediyeye bağlı müzeler için yeni bir uygulamayı devreye aldı. Kombine bilet uygulaması sayesinde tek biletle iki müze ve iki galeri gezilebiliyor. Tam bilet 150, indirimli bilet ise 100 TL. Bu sayede ziyaretçi sayısı az olan müzeler de ilgi görmeye başlamış. EBB'ye bağlı müzeler içinde en çok ziyaretçi açık ara Balmumu Heykeller Müzesi alıyor. 2025 Mayıs ayında bu müze yeni bir rekora da imza attı ve günlük ziyaretçi sayısı sekiz binin üzerine çıktı. 

Müzeler Haftası'nda Ücretsiz Gezilebilecek Müzeler

EBB'ye bağlı müzeler, 18-24 Mayıs Müzeler Haftası boyunca ücretsiz gezilebilecek. 19 Mayıs Pazartesi günü ücretsiz gezilebilecek müzeler şunlar. Çağdaş Seramik Sanatları Müzesi, Uluslararası Çağdaş Seramik Sanatları Müzesi, Karikatürler ile Yılmaz Hoca ve Prof. Dr. Yılmaz BÜYÜKERŞEN'e Özel Hediyeler Galerisi. 20 Mayıs salı günü Zühal Yorgancıoğlu Moda Tasarım Müzesi, 21 Mayıs Çarşamba günü Hamam Müzesi, 22 Mayıs Perşembe günü İmren Erşen Oya Müzesi ve 23 Mayıs Cuma günü de Çağdaş Cam Sanatları Müzesi ücretsiz ziyaret edilebilecek. 

Eskişehir’in Diğer Müzeleri

Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nin açtığı yol, şehrin diğer aktörlerini de harekete geçirmişe benziyor.

Eti Arkeoloji Müzesi

Eskişehir’in en eski müzesi olan Arkeoloji Müzesi, 1945 yılında bir depo müze olarak açılmış, farklı binalarda hizmet verdikten sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Eti Şirketler Grubu arasında imzalanan protokolle Türkiye’de ilk kez özel sektör tarafından kurulan arkeoloji müzesi olarak 2011 yılında bugünkü binasına taşınmış. Müzede Eskişehir çevresindeki ören yerlerinden buluntular sergileniyor. 

Odunpazarı Modern Müze

Eskişehir’I son yıllarda müzecilikle ön plana çıkaran girişimlerden en önemlisi Odunpazarı’nın hemen girişinde açılan Odunpazarı Modern Müze (OMM) oldu. Guggenheim Müzesi, nasıl mimarisiyle Bilbao gibi çökmekte olan bir endüstri şehrini, kültür endüstrisiyle dünyanın en çok ziyaret edilen şehirleri arasına getirdiyse, OMM da zaten kültür rüzgarını arkasına almış Eskişehir’i farklı bir boyuta taşıdı. 

Müze ünlü Japon mimarlık ofisi Kengo Kuma and Associates tarafından tasarlanmış. Müzenin mimarisi Odunpazarı bölgesinin tarihi dokusuna çağdaş bir dokunuş iddiasında. Bu mimaride dört unsur öne çıkıyor. Geometri, ışık, kümelenme ve ahşap. Basit geometrik çizgilerin karmaşık görüntülere dönüşmesi, mekana süzülen nitelikli ışık, tek bir çizgiyi takip etmeyen formlar ile sıradanlığı kıran mimari kümelenme ve Odunpazarı’nın tarihi dokusuna gönderme yapan ahşap yapı sistemi, müze mimarisinin ilham kaynaklarını oluşturuyor. OMM, gündüz olduğu kadar gece de semte hayat veriyor ve etkileyici mimarisiyle şehrin simgesi olarak anılıyor. 7 Eylül 2019'da açılan müze binası, bölgedeki diğer kent müzeleri ile birlikte bir müze meydanı yaratarak buluşma noktası haline geliyor. Müzede sergilenen eserlerin bel kemiğini Erol ve İdil Tabanca’nın koleksiyonları oluşturuyor. Bu koleksiyon içinde 1950 sonrası modern ve çağdaş eserlerle birlikte güncel tasarımcıların eserleri de var. OMM, koleksiyon sergilerinin yanı sıra ulusal ve uluslararası sanatçıların çalışmalarına yer veren kişisel ve karma, süreli sergiler de düzenliyor.

Eskişehir Havacılık ve Uzay Müzesi, Lületaşı Müzesi, Eti Şehir ve Göç Müzesi, Demiryolları Müzesi, Zooloji Müzesi ve elbette Devrim Arabası Müzesi de kente değer katan diğer müzeler.

Yine bir Büyükşehir Belediyesi düzenlemesi olan Sazova Parkı ise özellikle çocuklu aileler için bir tam günün dolu dolu geçirileceği bir eğlence ve eğitim park alanı. İçinde Miniatürk, Masal Şatosu, Kalyon Müze Gemisi, Bilim Deney Merkezi ve Sabancı Uzay Evi gibi gezilecek yerler var.

Kısacası Eskişehir müzeleri, galerileri ve kültür etkinlikleriyle her mevsim yaşayan bir kent.

İçinden geçen Porsuk’un bir zamanlar hayat verdiği, sonra unutulup ülkenin farklı yerlerinde olduğu gibi kanalizasyon çukuruna dönüşüp üstünün kapatılmaya çalışıldığı ama sonra bir sihirli el tarafından yeniden toparlanıp yeniden şehre kazandırıldığı bir kent Eskişehir. Bu sürecin öncüsü Dr. Yılmaz Büyükerşen, 22 yıl sonra koltuğunu son dönem yerel seçimlerde Ayşe Ünlüce'ye bıraktı. Kültür - Sanat konularına çok önem verdiğini bildiğimiz Ünlüce de Yılmaz Hocadan aldığı bayrağı daha ileri taşımak üzere yolculuğu sürdürüyor. 

Eskişehir örneği şehirlerin kültür turizmine nasıl yeniden kazandırılacağının da yolunu açtı ki, bu örnek tarihi kentlerimiz için de bir rehber oluşturuyor bugün.