Dünya’da yılda 1,5 milyarlık bir turizm hareketi yaşanıyor. Sanayi devriminin ardından gelişen kitle turizmiyle birlikte, turizmin üçte biri Akdeniz coğrafyasında yoğunlaştı. Ancak bu bölge sadece turizmin niceliksel gücüyle değil, niteliksel vizyonuyla da öne çıktı.

Bu yazıda “Akdeniz Turizminin Vizyonerleri”nden söz ederken, yalnızca turizmi başlatanlardan değil; turizme yeni tarzlar, estetikler ve yaşam biçimleri kazandıranlardan söz edeceğim.

Turizmin Üç Vizyoner Boyutu

1. Yatırımcılar ve İş İnsanları – (oteller, zincirler, tatil köyleri)

2. Mimarlar ve Şehir Plancıları – (mekânı dönüştürenler)

3. Politika Yapıcılar ve Kültürel Önderler – (turizmi stratejik vizyona taşıyanlar)

İspanya: Kitle Turizminin Mimarı

• Juan March Ordinas (1880–1962) – Balear Adaları’nın turizm vizyonerlerinden. Mallorca ve İbiza’da erken yatırımcı olarak “deniz tatilciliği”ni başlattı.

• Gabriel Escarrer Juliá (1935–2023) – Meliá Hotels International’ın kurucusu. İspanya’yı “kitle turizmi” kavramıyla tanıştırdı.

• Pedro Zaragoza Orts (1922–2008) – Benidorm Belediye Başkanı. Yabancı turistlere açılım ve mayo yasağını kaldırma kararı, Akdeniz turizminin modernleşme simgesi oldu.

İspanya'daki Parador otelleri ( bize de bir zamanlar Turban Otellerine ilham olmuştu) açılışı Kral XIII. Alfonso'nun hükümdarlığına denk gelir ve ilk Parador 1926'da Gredos'ta açılmıştır. Parador otelleri, tarihi binaları ve konakları turizme kazandırarak ülkenin tarihi ve kültürel mirasını korumayı amaçlayan bir proje olarak başlamıştı.

Fransa: Jet Set ve Sanatın Kıyıları

Franco rejiminden kaçan Picasso, Miró, Chagall gibi sanatçılar, Fransa’nın güneyinde turizmi kültürle buluşturdular.

“Côte d’Azur” yalnızca bir tatil destinasyonu değil, “Jet Set yaşam tarzının” doğum yeriydi.

• Paul Ricard (1909–1997) – Les Embiez ve Bendor adalarını satın alarak çevreye duyarlı turizmin öncüsü oldu.

• Club Méditerranée (Gilbert Trigano, Gérard Blitz) – 1950’lerde “her şey dahil” konseptini Akdeniz’de başlattılar.

İtalya: Kültürel Miras ve Çağdaş Mimari

İtalya’nın çekiciliği, kültürel miras ile çağdaş mimarinin birleştiği bir vizyona dayanır.

Mimarlar:

• Renzo Piano – Cenova Limanı dönüşümü, Roma Auditorium ve Pompidou projeleriyle “kültür altyapılı turizm”in temsilcisi.

• Stefano Boeri – “Bosco Verticale” ile sürdürülebilir şehircilik ve eko-turizmi simgeleştirdi.

Otel ve Yatırımcılar:

• Ferruccio Ferragamo – “Lungarno Collection” ile “lüks miras deneyimi”ni oluşturdu.

• Rocco Forte – Sicilya ve Roma’daki “destination resort” yaklaşımının öncüsü.

• Silvio Denz – Şarap turizmini gastronomiyle bütünleştirdi.

Seyahat Vizyonerleri:

• Mario Zanetti (Costa Cruises) – Kruvaziyer turizmini çevreci sistemlerle yeniden yapılandırdı.

• Luigi Cremonini (Slow Food/Eataly) – Gastronomiyi seyahat deneyiminin merkezine yerleştirdi.

Prens Kerim Ağahan: Akdeniz’in Sessiz Mimar Vizyoneri

1960’larda Sardunya’da başlattığı Costa Smeralda Projesi, modern turizm mimarisinin manifestosuydu.

Yüksek katlı binalar yasaklandı, reklam panoları kaldırıldı, doğayla bütünleşen neo-Sardian mimari anlayışı benimsendi.

Bodrum’a çok benzeyen beyaz, organik formlu yapılar doğal çevreyle uyum içinde tasarlandı.

Hotel Cala di Volpe ve Porto Cervo, bugün hâlâ Akdeniz’in en seçkin turizm ikonları arasında.

Ağahan’ın vizyonu, “turizmin doğayı ve kimliği koruyarak gelişebileceğini” kanıtladı.

İsmaili mezhebinin lideri olmasına rağmen Costa Smeralda’da bölge mimarisine uygun bir kilise yaptırması, vizyonunun kültürler üstü yönünü gösterir.

Ağahan Vakfı, yıllar sonra Türkiye’de Turgut Cansever’in Demir Tatil Köyü’nü ve Çelik Gülersoy’un Soğukçeşme Sokağı’nı da ödüllendirdi.

Bu yazıda Akdeniz Turizminde rakibimiz olan ülkelerdeki vizyoner isimleri ve gerçekleştirdiklerini kısaca saydım. Gelmek istedim sonuç şudur; Bir destinasyona kimlik kazandırmak, vizyonerlerin işidir.

Ancak vizyonun kalıcı olabilmesi, devlet kurumlarının, yatırımcıların ve kültürel aktörlerin ortak hareket etme kültürüyle mümkündür.

Akdeniz, işte bu kültürel ve stratejik birlikteliğin yaşayan laboratuvarıdır.

“Yunanistan ve Kuzey Afrika’nın Turizm Vizyonerleri” ile devam edeceğiz…