1985 yılı Ağustos ayı ortalarında Ankara’da çalıştığım Turban Seyahat Acentasında, efsane Müdürümüz, çok genç yaşta kaybettiğimiz rahmetli Turgay Çaltıl, beni odasına çağırarak 3 uzman ekonomist –planlamacı ile tanıştırdı ve bana ABD için hazırlanacak bir turizm projesinde bu 3 uzman ile bir ay çalışacağımı söyledi. (O dönemde İtalya-Almanya-Fransa-Avusturya ve İngiltere’den incoming faaliyetlerinde başarılı acentalardan biri olan Turban, bir çok uluslararası kongrenin de organizatörlüğünü yapmaktaydı).

Konu: Devletimizce ABD’den alınacak F16 uçakları için yapılan ‘’Offset’’ anlaşması gereği açılan ihalede, Turban’ın da turizm açısından bir proje geliştirmesi ve 15 Eylül saat 17.00 ye kadar ABD’de işin sahibi General Dynamics firmasına teklifin sunulması idi. Duyumlarımıza göre ihaleye VIP ve Setur firmaları da davet edilmişti.

‘’Offset’’ ; kamu kurum ve kuruluşları, kamu ortaklıkları ve kamu iştirakleri tarafından açılan uluslararası ihaleler neticesinde, ihalelerin açıldığı ülkeden çıkacak dövizi telafi etmek ve bu ülkelerin ihracat potansiyelini arttırmak amacıyla, ihaleyi kazanan yabancı firma tarafından ana ihale anlaşmasına ek olarak verilen taahhütlerdir. Bu taahhütler, ihaleyi açan ülkeden yapılacak ihracat, ihaleyi açan ülkeye yönelik yabancı sermaye yatırımları, ortak yatırımlar, teknoloji transferi, lisans ve know-how transferleri, kalifiye işgücü yaratmak amacıyla, masrafı ihaleyi kazanan yabancı firmaya ait olmak üzere sağlanan yurtiçi ve yurt dışı eğitim imkanları, AR-GE çalışmaları ve yatırımları ile diğer döviz kazandırıcı hizmet ve işlemleri içerebilir.’’

Yani en basit anlatımla Türkiye’nin o dönemde cılız döviz gelirleri ile milyarlarca dolarlık F16 uçaklarını alacak geliri-dövizi olmadığından, yukarıda belirtildiği gibi, satıcı firma-General Dynamics, Türkiye’ye döviz sağlayan her türlü işi; ihracattan, ortak yatırıma, teknoloji transferinden, turizme bir çok dalda faaliyetleri geliştirerek, F16 uçaklarının bedelinin Türkiye tarafından sıkıntısız ödeneceği bir döviz geliri yaratacaktı!

Bizim ekip olarak yapacağımız iş de; Türkiye’nin tüm ‘’Turizm Ürünlerini’’ en optimal düzeyde ve maksimum turizm gelirine ulaşacak, uygulanabilir bir çerçevede teklife dökmek ve 1-2-3-4-5 yılda Türkiye’nin elde edebileceği maksimum döviz gelir hedefini bir projeksiyon ile belirlemekti. 

Türkiye’nin 1985 yılında cılız uçak bağlantıları ve henüz gelişmekte olan turizm altyapısı ile ABD’den maksimum oranda turist getirmeye yönelik bir projeyi hazırlamak oldukça güçtü ancak Anadolu Turlarından, Dini Turlara, Mavi Yolculuktan, Trekkinge, Kıyı tatillerinden, Kongrelere, vs…  o yıllarda yapılan-yapılabilecek tüm turistik faaliyetleri, bilgisayar, faks olmayan bir ortamda tüm ürünlerin programını, hikayesini yazıp, fiyatlandırıp, gelirleri akümüle ederek milyar dolar hedefine ulaşan grafiklerle 2 klasörü bitirmeye yaklaştığımızda ihale teslimine haftasonu dahil 7 gün kalmıştı… 9 Eylül gibi DHL firmasını arayıp 15 Eylül Pazartesi dosyanın General Dynamics firmasının St. Louis-ABD adresinde olması için kaç gün gerekir diye sorduğumuzda en geç 10 Eylül teslimi gerekir cevabıyla hepimizi bir telaş almıştı. Mümkün değildi…  Acilen dönemin Turizm Bankası Genel Müdürü-patronumuz, Sayın Serhan Altınordu’ya çıkıldı ve benim dosyayı elden ABD’ye götürmem onaylandı ve aynı gün General Dynamics firmasına durum iletilip, adıma bir davetiye rica edildi.

12 Eylül 1985 Perşembe sabah saat 8.30 da, Ankara-Atatürk Bulvarında TBMM karşısı- Turban ofisine 500 metre mesafedeki ABD Büyükelçiliği kapısına, pasaportum ve gereken belgelerle gittim, kapıdaki görevliye General Dynamics firmasından adıma bir davet olduğunu ve vize talebimi sözlü olarak da belirttim, içeriyle telefon görüşmesi sonrası pasaportumu aldı ve 2 saat sonra gelin alın dedi... Saat 12 de ‘’Indefinite’’ vizem hazırdı ve kalan işleri tüm ekiple jet hızıyla pazara kadar tamamlayıp 2 klasörü paketleyip Pazar günü 14 Eylül de o zamanki Pan-AM ile Frankfurt üstünden New York ve sonra Chicago üzerinden St. Louis’e ulaştım. 15 Eylül 1985 Pazartesi saat tam 14.00 da teklifimizi yetkiliye sundum.

Turban’da çalıştığım 1988 e kadar bu konuda bir gelişme yaşayamadık. Ama daha sonra Incoming’den sorumlu Genel Müdür yardımcısı olarak çalıştığım VIP Turizmde (1988-91), efsane turizmciler rahmetli İnci ve Fethi Pirinçcioğlu’nun ABD den yarattıkları işleri görünce, bizzat kendilerinin neredeyse 1960 lardan beri ABD’de verdikleri pazarlama mücadelesiyle neler yapılabildiğini görmüştüm. Daha sonraki iş yaşantımda da ABD-Kanada gruplarım gelişen bir seyir de göstermişti. Bize söylenmese de, belki de 1985 offset anlaşmasının kapsamı içinde ABD turizminde bir gelişme sağlanmıştı!

Elbette bu konu, Türkiye-ABD ilişkilerinde ve ötesinde çok büyük bir siyasi tartışma konusu olsa da veya turizm ve silahlanma gibi oksimoron kavramlar olarak tartışılması gerekse de, sonuçta reel politik bir gerçek! Bu nedenle 37 yıl sonra şu sıralar F16 ların tekrar Offset yoluyla alımı konusu basına düşünce, kapsamın içinde turizm var mı diye baktım.

ABD’nin en önemli kentlerine direk uçan ve belki de ABD’nin ve hatta tüm Amerika kıtasının yabancı 1 numaralı taşıyıcısı THY iken, Türkiye turizmi, alt yapısı ve ürün çeşitliliği ile gelişmiş bir noktadayken, F16 alımındaki offset anlaşması içine turizmin de dahil edilmesi ve ABD’den Türkiye’ye yönelik turizmin daha da gelişmesi için Turizm Bakanlığı devrede midir veya biz gözden kaçırdıysak ve zaten turizm de offset içinde midir acaba diye konuyu buraya taşımak istedim!