Gelecek araştırmaları[1] muhtemel, olası ve istenen gelecek senaryolarını bilimsel verilerle analiz eden bir araştırma dalıdır. Belirsiz olan geleceğe dair stratejik öngörüler ortaya koyarak verilen kararların daha tutarlı olmasını sağlamaktır. 

Gelecek araştırmaları artık yalnızca bilim kurgu konusu değil. Günümüzde birçok üniversitede bu alana özel bölümler açılıyor. Gelecek araştırmaları ile ilgili lisans (6-7 yarıyıl) ve yüksek lisans düzeylerinde (3-4 yarıyıl) öğrenim programları var. Almanya’da Zukunftsforschung (gelecek araştırmaları), Zukunftsmanagement (gelecek yönetimi) gibi adlar altında gelecek araştırmaları alanında yüksek lisans düzeyinde öğrenim görülebiliyor. 

Birçok üniversitede gelecek ile ilgili öğrenim programları olsa da bu yazımda sadece Freie Universität Berlin’deki Gelecek Araştırmaları Yüksek Lisans Programını yakından ele alacağım. 

Önce gelecek araştırmaları nedir, birlikte bakalım …

Gelecek araştırmacıları asla gelecekten bahsetmezler, gelecekle ilgilenirler. Çünkü gelecek, şimdiki zamana dönüşmediği sürece sadece zihinlerimizde bir fikir, bir olasılık olarak kalır. Aslında gelecek araştırması, tam anlamıyla bugünün araştırmasıdır. Çünkü bugün zihnimizde canlandırdığımız, “şimdilik geleceğimizle ilgisi olmayan” gelecek imgelerini inceler. Amacımız, tahminlerde bulunmadan farklı olasılıkları öngörmeye çalışarak, geleceğe yönelik bugünden daha bilinçli kararlar alabilmektir.

Peki gelecek araştırmalarında kimler öğrenim görüyor? Bunun cevabı için sözü bu programın bir mezununa bırakıyorum: 

“Öğrenciler çok çeşitli disiplinlerden geliyor. Program yöneticileri, farklı disiplinler arasında etkileşimi teşvik etmek ve farklı bakış açıları sunmak için grupların çeşitliliğine büyük önem veriyor. Beşerî bilimlerden gelenlerin işletme alanından gelenlerle tartışmaya başlaması gerçekten heyecan verici. Bu nedenle projelerin başında ortak bir kelime dağarcığı geliştirmeye özellikle önem veriyoruz. Belirsizliğe tolerans göstermek de çok önemli; yani A mı B mi doğru diye sormak yerine, A da olabilir, B de, hatta her ikisi birden de olabilir demeyi öğreniyoruz."

Beni şaşırtan sözleri ile şöyle devam ediyor:

"Sadece teorik eğitim değil, aynı zamanda kişisel eğilimler, kişinin geleceğe yönelik tutumu da rol oynuyor. Birisi için gelecek, kendiliğinden gerçekleşen ve üzerinde etkimiz olmayan bir şey olabilirken, bir diğeri için değiştirebileceğimiz ve şekillendirebileceğimiz bir alan anlamına gelir. Her ikisi de bunu önceden netleştirmemişse, birbirlerini anlamadıkları için aşırı hayal kırıklığına uğrayabilirler. Bu günlük yaşam için de geçerlidir. Geleceğe dair kendi anlayışımız üzerinde çok az düşünürüz ve bu da sürekli olarak ciddi yanlış anlamalara yol açar."

"Bizim çalışmalarımız senaryolar tasarlamakla ilgili. Bir senaryo, olası bir gelecek bağlamını tanımlar. Bunu yapmak için değişim sinyalleri ararız. Birçok farklı kaynakla çalışırız. Bunlar araştırmalar, haberler ve trend raporları olabilir. Sonra şunu düşünürüz: Ya bu gelecekte daha da gelişirse? Örneğin, elektrikli scooter'ları ele alalım. İnsanlar onları ilk kullanmaya başladığında, kimse şehir yaşamını bu kadar etkileyeceğini öngörmemişti. Biz bu trend büyürse şehirler nasıl değişir? diye düşündük.

Bu şekilde, çeşitli araştırmalardan yararlanarak senaryolar geliştirebiliriz, ancak bunlardan sadece sayılar hesaplamakla kalmayıp, geleceğin bir resmini oluşturmaya çalışırız ve işlerin nereye gidebileceğine dair bir fikir ediniriz. Önemli olan, sadece geleceğin tek bir resmini oluşturmak değil, farklı olanları karşılaştırıp zıtlıklarını ortaya koymak, böylece karşılaştırma ve çeşitliliği sağlamaktır."

Gelecek araştırmaları belki de en çok turizm sektörü için elzem… Ne dersiniz?

Bir sonraki yazımda, bu konuyla yakından ilişkili bir eseri ele alacağım: “Hightech & Herzlichkeit. Die Zukunft der Alpen im KI-Zeitalter” (Yüksek Teknoloji ve Misafirperverlik: Yapay Zekâ Çağında Alplerin Geleceği). 

[1]Türkiye’de birçok yerde gelecek araştırmaları yerine her ne kadar “fütüroloji” kullanılsa da amacım tüm halkın anlayabileceği şekilde kendimi ifade etmektir. Bunun için çalışmalarımda “gelecek araştırmaları” şeklinde bir kullanımı tercih ediyorum.